Dernière vue
Connectez-vous pour consulter la liste des lots
Favoris
Connectez-vous pour consulter la liste des lots
Od r. 1506. do r. 1548:
Dukaty
§ 48. Tab. 4. Nr. 68.
S. G. Popiersie w futrze, i czepcu, ukoronowane; w podwójnym perłowym obwodzie napis: SIGIS. PRL REX. POLONIE. M: D: LITHVA 1533
S. O. Tarcza czteropolowa, ukoronowana, na której: orzeł polski, pogoń litewska, lewiński, i orze! pruski, a w środku mata tarcza austryacka, (przez omyłkę w rysunku opuszczona). Po bokach tarczy litery oznaczające C. Cracovia, S. Szydlowiecki podskarbi. W podwójnym perłowym obwodzie napis: RUSS: TO: PRESS. ET. MAZO: D: (ominus) ET. HERES.
Dukat podwójny koronny bity w Krakowie. Jeden exemplarz tego pięknego dublonu jest w zbiorze Hrabiego Franciszka Potockiego, drugi zaś zjawił się wr. 1833 w Warszawie na sprzedaż, żądano za niego zip. 200, lecz gdy dla wysokiej ceny kupca nie znalazł, posłano go do St. Petersburga, gdzie zdobi zbiór Dyrektora Banku Reichla. Herb austryacki umieszczony jest z przepisu mennicznej ordynacyi zr. 1528 z powodu, że Elżbieta, matka Zygmunta I, była z domu austryackiego. Używał także tego herbu Zygmunt I. i Zygmunt August.
§. 492 Tab. 4. Nr. 69
S. G. Osoba w całej postaci, zbrojna, odziana delją, na głowie korona, prawą ręką przytrzymuje miecz, a w lewej trzyma jabłko. Pomiędzy rozwartemi nogami tarcza, na której herb Leliwa podskarbiego koronnego, Zbigniewa Spytka Tarnowskiego. W około rozdwojony napis: S. (anctus) SIGISMUNDUS. REX.
S. O. Tarcza powyginana, czteropolowa, ukoronowana, na której: orzeł pruski, pogoń, lew ruski, orze! polski, a w środku tarcza austryacka, (przez omyłkę w rysunku opuszczona). W perłowym obwodzie napis: SIGIS: PRIM: REX: POLO: 1548. Dukat koronny bardzo rzadki, jest w zbiorach: cesarskim w Wiedniu i Hrabiego Fr. Potockiego.
§. 50. Tab. 4, Nr. 70.
Dukat koronny odmiennego stempla z r. 1534 z legendą: JUSTUS UT PALMA FLOREBIT, ze zbioru Hr. Fr. P.
§. 51. Tab. 4. Nr. 71.
Dukat koronny zr. 1529 z legendą! JUSTUS UT PALMA FLOREBIT, z rokiem na podstawie popiersia, bity z mocy ordynacyi z r. 1528 poniżej przytoczonej, na którym , trzymając się dosłownie ordynacyi, zamiast umieszczenia na S. O. litery ówczesnego podskarbiego, położono literę N. co później sprostowano, kładąc literę S. Szydłowieckiego na dukacie tego samego stempla z r. 1542. Ten rzadki dukat z r. 1528 jest w zbiorze Tir. Fr. P.,zaś z r. 1542 w zbiorze cesarskim w Wiedniu.
MODUS CUDENDÓR AUREORUM IN REGNO POLONIAE
Sigismundus etc.
Manifestom facimus tenore praeseńtium universis, quibus expedit: Quia ćonsiderantes non parvam jacturam reipublicae regni nostri per annos retroactos ex monetarum yarietate illatam esse, ita, ut crescente moneta mala et adulterata, regni nostri moneta in malam pervenit aestimationem, aureorum precium subinde crevit, et per hoc precia rerum omnium aucta, et nostra moneta yilescere ceperit, proinde nos in hoc conventu general!, omnium consiliariorum nostrorum, utriusque status, ac ordinum omnium regni nostri accedente consilio , de moneta in hoc regno, et dominiis nostris, dirtcaps accipienda, vel extirpanda satis ćopiose ordinavimus ac stafhimus, uti per alias literas nostras super ea re emanatas abunde declarator. Quia vero aureorum non parva est penuria in regno nostro , et moneta nostra i:nullo modo in suam aestimacionem, nisi crescent aureorum numero, redire posse videtur, preterea nullum sit regnum inter omnia Christiana regna, in quo an- irca moneta non datur, et quod auri etiam qtiantitas in hoc regno nostro, scum pro plumbo, turn etiam amercatoribus, qui alioqui in alia loca illud dm scant, haberi possit, volentes igitur et nos regni nostri decori atque subdito, Irum nostrorum utilitati consulere, statuimus praedictorum omnium ordinum regni nostri accedente consilio, "in hoc regno nostro aureos novos cudereoi 1dine et modo infrascripto, ejus rei curam Magnifico Nicolao de Schidlo 1wyecz, Castellano Sandomiriensi,regni nostri Thesaurarius, et illius in officii 1cudende monete vices gerenli Nobili Josto Ludovico Decio, Secretario nostro jet Carbario Ayeslicensi, demandantes, videlicet in civitate nostra Craco iviensi eosdem aureos cudere mandavimus, pondere et grano Ungaricalibiis modernist aureis, per omnia equivalentes, hoc est in marca ponderis Cr& coviens. aureos quinquaginta sex, et quia in marcam ponderis ingrediuntiii scoti viginti quatour, qui scoti in aureo pondere apud hujusartis peritos ka rati vocantur, volumust quod viginti tres cum medio scoti sive karati sint in marca ponderis, de puro auro, et reliquus medius scotus sen karatus sit argenteus, ita quod quadraginta septem paries unius marce sint de puro an ro, et una duntaxat, scilicet quadragesima octavapars uniusmarce, sitargen tea. Quia tamen hec mixture, propter argenti albedinem, et auri puri: mol liciem,nimium pallida foret, commisimus argento addere granum ex cupn ut colorem suscipiant magis rubeum, quod granum in marcam ponderis tret denarios ponderis excedere non debet. Denarius autem ponderis est ducei tesima quinquagesima sexta pars unius marce ponderis, et ex ista mixturi cudi debent aurei, qui in una parte effigiem nostram habeant, textum vero Sigismundi Is primus Rex Polonie, in circuitu subpectoral anni current is nit merus, in alio autem latere: scutum cum quadra, in cujus prima quadra su perius: Aquilam, regni nostri Insigne; in secunda: Insigne Magni Ducatii Lithuanie; in piima quadra inferius? Leonem, Insigne terrarum Rossie; it secunda: Aquilam cum gladio, Insigne terrarum Prussie, fieri etponi ordi navimus; in scuti vero medio sen in peetore, ubi quadrarum linee in crucii forma coeunt, minutissimum insigne ponatur domus Austrie, superne supd scutum: corona parvula, textus vero in circuitu: Justus ut palma florebit a latere scuti dextero C. litera, Cracoviam, a sinistro vero latere litera N nomen officialis et thesaurarii regni nostri, ut aliorum principum mos est designans. Ut autem omnis generis homines majorem convehendi auri ha beant occasionem, statuimns, ut quotiens aliquis in officinam nostram mo netariam auri pondus portavent, quod laudatam bonitatem attinget, illi ex suo auro cudantur juxta decretum et laudum nostrum aurei, recepta absolucione, a labore duntaxat, pro singulis aureis unum grossum polonicao Jem, idque propterea, ut hujus auree monete cussionis commodum ad omnes ex equo perveniat, nostro aut reipublice regni commodo minime quesi- ,r. to. Huiusmodi autem aureos, antequam in publicum exeant, volumus diii ligenti cura, per Hieronimus monetarie officine aut pro tempore existence tern juratum probatorcm, presenlibusregni nostri ad hoc ordinatis probatoi, ribus, vol eorum vicesgerentibus, semper prius ad artis ingenium ac industriam summam probari et examinari. Ubi vero hoc servato ordine secunik dum laudum et decretum nostrum juste examinati, recteque elaborati cornea. perti fuerint, volumus et mandamus harum serie literarum, ut in publicum im exeant, et ab omnibus in regnis ac dominiis nostris pro et loco aureorum ;a hungaricalium in equivalente valore recipiantur, et a nemine, cujuscunque it status et conditions fuerit, in solucionibus sen cambios excludantur. Si vero sit contigerit, (quehominum etatis hujus est malicia) in futurum falsos aureos m aliunde immisceiiseu immitti, hoeprefato Magnifico Thesaurarius nostro, vet Vicegerent illius, impntari sen nocere nullo modo debet De predictis anol tern grossis , pro singulis aureis accipientis, imprimis volumus hujus operis re sumpfus solvi, et de reliquo, si quid supra accreverit, ration cm nobis conns Venienti tempore reddi, ubi nos quoque meritorum et Industrie officialium en benignam rationcm habituri sumus. Hanim testimonio literarum, quibuS siar; gillum nostrum est appenstim. Datum ut supra. Datum in Conventu Generali Pyotr Konvensi, feria secunda proxima post Dominicam Sexagcsimae, nu Anno Domini millesimo quingentesimo vigesimo octavo, regni vero nostri su vigesimo segundo.
§. §2. Tab. 4. Nr. 72
Dukat koronny z r, 1535 zlegendą: JUSTUS UT PALMA FLOREBIT, napisy w obwodach. Ze zbioru Hr. Fr. P. Karol Ben. Lengnich w sem. pt; "ziele „Nachrichten zur Buecher und Münzkunde I. Th. p. 283 powiada, że bity taki dukat dano na publicznej licytacji w Gdańsku dukatów 13 i pół. Widziałem także dukat koronny z tego samego roku stempla, na którym na S. O. na tarczy Czteropolowej były tylko orły polskie pogonie, a w środku mata tarcza austryacka, z resztą zupełnie taki sam z legendą JUSTUS UT PALMA FLOREBIT są także dukaty koronne z roku 1528, 1531, 1537.
§. 53. Tab. 4. Nr. 73.
S. G. Popiersie zbrojne, ukoronowane, W obwodzie napis SIGIS; I. REX. POLO. DO. PRUSS. 1546.
S. O. Herb miasta Gdańska; w obwodzie: MONĘ. AUR. CIVIT.GEDANENSIS. Ze zbioru Hr. Fr. P. — Koehler Vollstan: Dukaten-Cabin: opisuje taki dukat gdański i z tegoż roku, lecz na S. O. w napisie dodane jest: MONĘ. NO (va) AUR Bardzo rzadki.
§. 54
S. G. Popiersie w zbroi, ukoronowane, w lewo obrócone, pod którem w obwodzie liczba roku 1540. jest otoczona laurem, w obwodzie napis: SIGIS. I. REX POL.
S. O. Herb Gdańska; w obwodzie napis: MONĘ. NO. AUR. CIVI. GEDANEN. dwa na krzyż złożone haki, znak menniczny. Koelder Volk D. C.
§. 55. Tab. 4. Nr. 74.
S. G. Popiersie zbrojne, ukoronowane, głowa duża, włosy długie, równo ścięte. W obwodzie perłowym napis: SIGISMUNDUS. PRIM. REX. POLONIE. 1529.
S. O. Pięć tarcz wygiętych, w ten sposób ułożonych, iż w środku jest tarcza z orłem polskim, a nad nią duża korona, w około zaś następujące cztery tarcze, formujące półkole: litewska, ruska, pruska i austryacka. W obwodzie perłowym: DEUS. IN. VIRTUTE. TUA. LAETABITUR. REX. róża. Talar ten jest opisanym i wysztychowanym w dziele: Münzbuch darinnen zu besehen die besten und schönsten, sowohl alte als neue Zeit Muenzen. Hamburg 1631. Widziałem go także w zbiorach: Hr. Fr. P. i pułkownika Przeszkodzińskiego, wprawdzie bity, lecz, przy coraz bardziej wzmagającem się fałszerstwie starożytnych monet, nie można ręczyć za jego autentyczność.
§. 56. Tab. 5. Nr. 75.
S. G. Ukoronowane; zbrojne popiersie, z pod korony widać czepiec właściwy Zygmuntowi I. W potrójnym obwodzie napis: SIGISM. P. REX. PO DNIE. M. D. LITH V. r. 1533. Napis poprzedzielany tarczami: koronną litewską, pruską, ruską, austryacką.
S. O. Ukoronowane, zbrojne, młode popiersie, w obwodzie, jak wyżej napis: SIG. AUG. SEKUND. FILIUS. REX. POLON.etc., między wyr mi są herby jak wyżei, z tą tylko różnicą, że, zamiast herbu austryackiego, umieszczono herb królowej Bony Sforzów, matki Zygmunta Augusta. Jest to talar Zygmunta I., lecz może bydź także uważanym jako nedal uwieczniający pamiątkę ogłoszenia Zygmunta Augusta wielkim i iem litewskim i następcą tronu po ojcu, jak to dowodzi następnie oy any talar z podwójną liczbą roku. Objął zaś rzeczywiście rządy Litwy r. 544, a za życia jeszcze ojca swego zaczął już bić monetę litewską pt; swojem imieniem od r. 1546. Talar ten jest bardzo rzadkim, widziałem jeden exemplarz autentyczny w zbiorze Dopplera, zkąd przeszedł do zbioru Hr. Fr. P. Są także tego stempla podwójne talary, których wiele jest ta sama, lecz są jeszcze raz tak grube, i podwójnej wagi.
§.57.
S. G. Jak na poprzedzającym
S. O. Jak na poprzedzającym, lecz popiersie Zygmunta Augusta przedziela liczbę roku 1540. W średnicy cal 1. i linii 7. Widziałem w odlewie. Jest opisany w Vollstandiges Thaler Cabinet z r. 1747.
§. 58. Tab. 5. Nr. 76.
Talar taki sam, jak pod Nrem 75, lecz nieco odmiennego stempla, wp awdzie bity, ale fałszywy, gdyż jest późniejszego fabrykatu Pana Biernackiego, do którego stempel kazał robić w Warszawie medalionerowi mnie osobiście znanemu, który mi udzielił tej wiadomości. Wykonanymi jest podług rysunku wziętego z dzieła Czackiego: O Litewskich i Polskich Prawach. Jest u mnie.
§. 59. Tab. 5, Nr. 77.
S. G. Popiersie w zbroi, ukoronowane, włosy długie, równo ścięte korona wchodzi w obwód i przedziela napis będący w obwodzie perłowym: S SIGIS. PRIM. REX. POL. M. D. LI. 1535.
S. O. Tarcza wyginana, czteropolowa, ukoronowana, na której: orzeł polski, pogoń litewska, lew ruski, i orzeł pruski, a w środku mała tarcza austryacka. Po bokach tarczy rozdzielone litery C. S. Cracovia i Szydłowiecki oznaczające. W obwodzie perłowym napis: RUSS. TO. PRUSS. ET. MAZO. D. ET. HERES. ozdoba z floresów. Wyrazy poprzedzielane listkami. To jest talar koronny, bity w Krakowie. Strona odwrotna tego talara jest prawie zupełnie taka sama, jak na dukacie podwójnym wyżej opisanym. Talary te wykopano w małej liczbie w Prussach, wraz z talarami Zygmunta Augusta, z napisem: Deus in virtute tualaetabitur rex, (o których pod tymże królem). W roku 1836 nadesłane do Warszawy i wystawione na sprzedaż w sklepie ubogich, chciwie zostały rozebrane przez amatorów numismatyki. Płacono za nie po pareset zł. poi. Talarów Zygmunta I, było kilka sztuk, z których ja posiadam jeden z rysą na S. O. przez cały talar, co dowodzi, że stempel pęki, przeto musiano mało wybić exemplarzy, Rysa ta tylko na moim znajduje się exemplarzu, na innych zaś jej wcale niema. Talary takie były dotychczas zupełnie nieznane, i są nowem na§. 59. Tab. 5, Nr. 77. S. G. Popiersie w zbroi, ukoronowane, włosy długie, równo ścięte korona wchodzi w obwód i przedziela napis będący w obwodzie perłowym: S SIGIS. PRIM. REX. POL. M. D. Li. 1535. der ważnem odkryciem wnumismatyce, Wydobyte z ziemi były zupełnie sczerniałe, pokryte śniedzią i rdzą, która będąc niedokwasem śrebra, przez napuszczenie kwasu siarkowego, wodą rozebranego, łatwo się rospuściła, lecz na niektórych exemplarzach, po ich oczyszczeniu, pozostawiła gdzieniegdzie małe ślady dziurkowatości, której poprzednio nie można było dostrzedz,a jaka się często daje widzieć na żelazie oczyszczonem, a poprzednio przetrawionem przez rdzę, historya nie pozostawiła nam dowodów istnienia takich talarów w owych czasach, gdyż nie znamy dotąd ordynacyi mennicznej , mocą którejby te talary były bite, wszelako nie można wątpić, że są prawdziwemi, gdyż rozbiór chemiczny starożytnej zwierzchniej powłoki, robiony przez ś. p.professora chemii Kitajewskiego, przekonał nas, że taż powierzchnia nie mogła była bydź uskuteczniona sztuką, lecz silną dłonią czasu wysokiej starożytności. Było to wielkie odkrycie, które sprawiło nie małą radość numismatykom w roku 1836, a które wszelako pociągnęło za sobą wielką szkodę; dla tychże, a zamięszania dla historyi, albowiem skoro się rozeszła wieść o poszukiwaniu, i przepłacaniu takowych talarów, wnet znaleźli się niecni fałszerze, którzy w krótkim czasie puścili w obieg mnóstwem fabrykatów, monet zupełnie nie znanych , ich własnego genialnego utworu, przeciwnych po większej części ordynacyom menniczym. Ze zaś takowe monety są bite stemplem, i że z wielką sztuką, nadana im została cechą starożytności , gdyż niektóre są naumyślnie pozacierane, inne zapleśniałe, inne zaś zaczernione, tak, że nawet biegły badacz starożytności mógłby je poczytać za autentyczne, pragnąc przeto uchronić od szkody, i wyprowadzić z błędu przyszłych zbieraczy numismatów, umyśliłem takowe także umieścić wmem dziełku, w właściwem miejscu.
§. 60. Tab. 5. Nr. 78.
S. G. Popiersie zbrojne, ukoronowane, z pod korony widać czepiec. Głową przedziela napis będący w obwodzie: SlGIS. PRL REX. PO. M. DUX.: LIT.
S. O. Tarcza czteropolowa, ukoronowana, ną której orzeł polski, pogoń, lew ruski, orzeł pruski, w środku mała tarcza austryacka, po bokach litery C. Cracovia, S. Szydłowiecki, w obwodzie: RUS. TO. PRUSS. ET. MAZOW.. 1532. Półtalar Zygmunta I, jest w zbiorach Hr. Fr. P. i P. P. Zdaje się bydź późniejszego fabrykatu, gdyż, ile mi wiadomo , za Zygmunta J. nie bito wcale półtalarów; wprawdzie niektórzy pisarze wspominają, o monecie z napisem: Deus invictus tetua laetabitur gex (patrz §, 61) i mylnie ją nazywają półtalarem, gdyż rzeczywiście jest; tylko sześciogroszówką.
§. 61. Tab. 5. Nr. 79—80.
S. G. i S. O. jak §. 55. Są to dwie sześciogroszówki z r. 1528.1529. w ppdięra srebrzę z przetopionych półgrpszków świdnickich, wywołanych z kraju. Chcąc nadać temu rodzajowi sześciogroszówek wartość zwyczajnych bitych w dobrem śrebrze, powiększono ich objętość i wagę. Są w zbiorze Hr. Franciszka Potockiego, i należą do wielkich osobliwości.
§. 62, Tab, 5. Nr. 81.
Trzygroszówka koronna z r. 1528 z takiego samego srebra, jak poprzedzające, bita podług tejże samej ordynacyi , którą dla dokładnego wyjaśnienia zamieszczam. Jest ten pieniądz w zbiorach Hr. Fr. P. — J. Z. — B. w K.
ORDINATIO DE PERMUTANDA ET ABOLENDA MONETA SWIDNI - CENSI, ET IN ALIAM MONETAM GROSSORUM MAJORUM TRANSCUDENDA.
Sigismundus etc. Quia cum annis superioribus cognovissemus gravi damnum ac non modicam jacturam, qua regnum hoc nostrum ex Suidnicensismonetae inductione affectum fuerat,et in dies magisacmagis efficitur, quod item preter illius monete et pondere et grano levitatem subinde varia falsi genera fiant et misceantur, nt paulatim bona regni nostri.moneta educta, sola levis Suidnicensis varie quidem sortis et diversa falsa remaneat, cupientes his ac futuris malis maturo remedio consulere, consiliariorum nostrormac omnium ordinum regni nostri, in proximo praeterito Cracoviensia cony tu generali congregatorum, accedente expresso consilio, statueramus prediVOun Swidnicensem monetam per decursum unius anni, in hoc regno nostro huc recipiendam , ita tamen, quod singuli medientes, non misi per quinque denarios polonicales darentur et reciperehtur, ut per illud tempos unusquisque se ab eo monetae genere exoneraret; transacto vero annó, eadem Suidicensis moneta in regno nostro pro falsa haberetur, ut quocienscunque duo grossi in una marca apud aliquem reperiretur, poena tunc statuta plecteretur. Cognoscentes autem re ipsa predictam constitutionem nostram, mediocribus ac infimae sortis hominibus non parvum damnum facere, quippe siea moneta, cujus maximus est numerns, hoc modo abrogaretur, futurum esse, quod per eos,per quos magno reipublice malo inducta est, non sine private lucro per eosdem iterum cum pauperum damno et eorum ingenti lucre educeretur, levibus, falsis, ać adulterinis, nihilominus in regno nostro remanentibus. Volentes igitur omnium nostrorum subditorum indemnitati, quanto melius posset fieri, hoc decreto nostro consulere, in praesenti Pyotr Konvensi convention generali cum consiliarius nostfis ac omnibus omnium terrarum nuntiis statuimus, quod praedicta Swidnicensis moneta a solutione hujus conventus deinceps a nemine cujuscunque conditionis, status, ac dignitatis existat, ullo modo recipiatur, quicunque precio, prout hac de re statutum conventus hujus lacius declarat, sed ah omnibus earn habentibus in officinam nostram monetarism nunc Cracoviae existence, aut in aliis locis, videlicet in civitate nostra Thorens proximo, quam primum id commode fieri poterit, erigendam futurama comportari debet., ibidem in alium monetam transcanada, et unicuique juxta hoc statutum nostrum solvenda. Ita videlicet quicunque partem aliquam predicted monete Swidnicensis in aliquam officinam portaverit, quae pondus sive parvum sivemagnumattigerit, ilia mox conflari etprobari debet, et quocienscunque in tali massa pagamenti reperti fuerint quindecim lothi argenti purr, tociens solvi debent floreni septem et grossi viginti per triginta grossos. Ubi vero pOrtati fuerint, quipondus non attigerint, ill® solvi debent per denarios octo singuli medientes, falsistamen ac adulterinis semper exceptis,solventur autem oinnes, cum his monetis no is excudendis, aut grossis ternariis vel denariis, secundum quod in officina monetaria moneta fuerit parata. Denarios vet ternariosnullus praeter suam voluntatem in magna summa cogat recipere. Ut autem ipsa Sinensis moneta cięius et minori, quo fieri possit, sumptu transudate, laudamus »pet stadiums, ut ex eadem transcudantur grossi majores duplicigenere,quoTum alii sint ponderis unius lothi et valoris sex grossorum usualium polonin calcium, ita quod quinque in florenum seu mediana sexagenam, octo in marcam numeri et sedecim in moccam Cracoviensis ponderis ingrediąntur. Mixtura vero eorum sit in marcam quamlibet argenti fini lothi sex aut minus uno vel duobus denariis, secundum quod fieri possit, illud sine ullo praejudićio officialium esse debet. Ab una parte: effigies, imago regia; in circuitu textus: Sigismundus primus rex Polonie I. 5.2. 8. ab altera parte seu altero latere: arma seu insignia, in medio scilicet, aquila regni, a dextris Lithuanie, a sinistra Ąustrie, inferius Russie et Prussie insignia, superius corona regia, textus in circuitu: Deus In virtute tua laetabitur (videTab. 5. Nr. 79-80.) Alii vero grossi ita fiantr ut per omnia duo ex istis unum ex superioribus, pondere ac valore, constituant. Effigies vero sit huiusmodi ab lina parte et in lino latere: Aquila magna; textiis: Moneta Regni Poloniae 1. 5. 2. 8. vel currentis anni. In alio latere : Imago Regis, textiles in circuit: Sigismundus primus Rex Polonie (vide Tab. 5. Nr. 81). Jstius vero ge neris ultimi propter cdmpetenciorem usiim plures quam alterius es se volumus. Ut autem ejusmodi moneta diiigenlius et ci'cius cudatur, demand avimus huiusmodi operis curam cum Magnifićo Nicolao de Scislowicz. Castellano Sandomiriensi, et Regni nostri Thesaurario, Nobili Josto Ludovico Decib, Carbario Wieliciensi, tanquam vices illius gerenti. Volentes.ul imprimis hec moneta utriusque generis Cracovie cubatur, et interim, parał tis ad hoc instrumentis ac familia et officialibus necessariis, paul postquam negotium progressum acceperit, in Civitate nostra Thorens alia officina instituatur, quo commodious ex majori Polonia et Ducati Masovie illic convehi possit. LJbi vero necessarium et expedire videbitur,; in civitate nostra Posnaniensia, et alibi locis aliquot ordinateur, qui eandem mdnet comment, et in oficinas deducant aut transmittant. Si verb ultra hoc videbitur expedire, pbterit demum in Civitate Posnaniensia et Warschoviensi, altera videlicet earum civitatum, aut in ambabus, tercia vel etiam quarta officin. institui, id quod Thesaiifarii nostri et officialis vices gerentis illius industri et cognicion committimus. Ut autem ista moneta minori sumptu transcuda tur , commisimus eidem Thesaurario nostro et! ejus vice^gerenti omnes im pensaś modbrari et restringere, quahtomelius fieri potent, sine quib.us vero) esse non pbterit, ilia semper septimanatim solveritur. Quąe vero amputari. v. non hi si dixie bono .Ilfc possunt, in caput anni et rationis reserventur, ubi nos cum consiharns nostris, habito benigno ac laborum digno respectful secundum excrescente śummae exigentiam alias official remunera biomus. Ne tarnen tot,o hoc tempore ipse Thesaurarius noster et ejus vices gerens praedictus propr.iis impensis remtantam curarecogantur, decernimiis et volumus, quocienscurique extra civitatem Cracovienseni hujus operis gratia vel in propria persona quomodocumque ire give mittere coritigerit, hoc ad mohefe dicte impensas facere possint ac debent. Ut autem praedictus vices gerens Thesauraiii nostri, laisTofrit); mgoi fepoa borum suorum ac Industrie condignam habeat pro meritis reniunerjationein, decefminus': ut eidem Tręcenti Hbreni per mediaim sexagenam computati ex , oiticica nostra montana ad annum currentem solvantur. volentes autem omnem fraudem tollere, prohibitus, ne ulla alia moneta conflata in maasai que portata hoc pretio ematur, sed alio pretio secundum communem argenti 3 valorem, prout idem Thesauraria nostri officialis noverit expedite, solvatur. 3 Item constituimus ad majorem certitudinem recte administrationis, ut de i moneta ista probanda, antequam exierit in publicum in civitate Cracoviensi, ; solita a probatoribus regni nostri servetur consuetude, similiter hoc idem in i- civitate Thorunensi, vel alibi,ubi oficinas instituto contigerit, personis jura11 tis ac fide dignis, qui alocis illis non resident, committant iidem probated res. Quia autem negotium totum propter difficultatem ejus, maxime in fide et virtute officialium nostrorum, hocest Magnifici Thesaurarii Regni nostri et a Josti Ludovici, ejus vices gerentis, consistent, pro mittimus in capite anni rationem administration is hujus suscipere, tandem, quam in fide nobis del bita facient, ratam habere, neque illos, neque heredes illorum, in casu - mortis ipsorum, quoquo modo molestare aut turbare, sed tantum illorum fir dem, curam, et diligens nobis et reipublice nostre serviendi studium regia nostra i gratia semper compensate. Hoc modo itaque transcusa et emissa praedicta sinoneta, probatorum nostrorum testimonio confirmata, volumes, ut deinceps Magnificus Nicolaus de Schidlowyecz, Castellanus Sandomiriensis, et Tlie saurarius Regni nostri, et dictus Justus Ludovicus Decius, ejus vicegerent, nab omni molestia et impeticione, casu quocunque et a quibuscunque sint licberi et immunes perpetuo et in evum. Harum testimonio literarum, quibus sigillum nostrum est appensum. Datum in conventu generali Pyotr Konvensi feria secunda proxima post Dominicam Sexagesimae Anno Domini Millesimo quingentesimo vigesimo octavo, regni vero nostri anno vigesimo secundo.
§.63. T ab. 6. Nr. 82.
S. G. Popiersie ukoronowane, w zbroi, w prawej ręce berło, a w lewej rękojeść od przypasanego miecza. W podwójnym obwodzie perłowym napis przedzielony popiersiem: SIG. I. R. POLO. DO. TO. PRUSK.
S. O. Na tarczy orzeł ziem pruskich, obok której litery T. J. oznaczające Josta Ludwika Decjusza, rządcę dochodów Zygmunta I, nad tarczą liczba wartości VI. W podwójnym obwodzie perłowym napis: GROS AR. SEXDUP. (lex) TERR. PRUSSIE. 1530.
Sześciogroszówka pruska, jest w zbiorach Tir. Fr. P.— R. w S.P. i u Joachima Grosch: Cab. Widziałem także z r. 1 528.
§.64. Tab. 6. Nr. 83—84.
Dwie sześciogroszów’ki pruskie, odmienne od poprzedzającej, różnych stempli z r. 1532. 34. Są w zbiorach Hr. Fr. P.— Naczelnika Banku Segny. J Z. Trzy te sześciogroszówki były bite w Toruniu przez Josta Ludwika Decyusza, wraz z innemi czterema rodzajami monet, w wiaściwem miejscu opisanemi, podług ordynacyi mennicznej zr. 1530, którą tu zamieszczam.
Sigismundus, Dei gracia Rex Poloniae, etc. Significamus tenore presencium mediante, quia quomodo nos, consiliariis nostris terrarum Prussiae deferentibus et rogantibus ob necessitatem dominorum nostrorum Prussiae Thoruniae, offieinam monetariam instituissemus, et eandem fidei et industriae Nobilis Josti Ludovici Decii, Secretarii nostri, Carbarii Velicensis, commisissemus, idque literis nostris in magno ducatu Lithuaniae sub annułari signeto, ob cancellariorum nostrorum a nobis absenciam, fecisse musubi nero in ręgnum hoc nostrum feliciter regressi sumus, voluimus, pro ipsius securitate idem provider, easdem literas praesentibus inserere decrevimus, quarum tenor de verb ad verbum sequitur talis: Sigismundus, Dei gracia Rex Poloniae, Magnus dux Lithuaniae, Russiae, tociusque Prussiae ac Mazovia, etc. dominus et heres, Significamus tenore praesencium, quibus expedit universis, quia cum annis superioribus, in civitate nostra Gedanensi omnium consiliariorum nostrorum, tam regni nostri Poloniae, quam eciain terrarum Prussiae accedente ćonsilio de nova moneta Prutenic cum Polonicali moneta coaequanda, et per nos in terris Prussiae cudenda unanimiter conclusissemus, atque demum ea consultacio in conventuMaiiemburgensi pro festoSanctiStanislaiinMaijode anno Millesimo quingentesimo vigesimo octavo,perCoiisiliarios nostros terrarum Prussiae, et Illustris domini Alberti, MarchionisBrandemburgensiset Ducis Prussiae, Nepotism nostril carissimi, etc ńuncios ordine legitimo instituta, ac iterum in proxime sequent! Thorunensi converitu per eosdem Corisiliarios nostros execution facts, et ejusdem monetae novae cussio secundum laudum factum Thoruniae inchoata, nostroque mandate, et specialibus literis ad terminum unius anniNobili Josto Ludovico Decio, Secretario nostro, officina ipsius monetae ad fideles manus commissa fuisset, Mosque illi promise ramus in capite anni raciones et calculos diction laboris, ab eodem absque dilatione recepturos, quomodo vero jam annus primus terminatus sit, et nos, ob graviores hujus magni Ducatus nostri Lithvaniae curas et negocia, in regnum nostrum redire hoc tempore non poteramus, res vero nostrae in Prussiae tetris, ut officina dicta continue tur, omnino exigant, habentes graciosum et benignum ipsius Josti serviciorum respectum, volentes ilium ubique securum reddere,praesentes literas illi dandas duximus, quibus et officinae nostrae Thorunensis curam ulterius ad bene placitum nostrum coinmittimus illam dirigendam et ordinandam, secundum laudum per consiliarius nostros terrarium Prussia factum, et illius suc Cessorumque ipsius securitati provideremus. Commisimus igitur illi, utin eadem Thorunensi officina quinque genera monetarum secundum laudum consiliarioritm nostrorum modoinfrascripto ad beneplacitum nostrum cudat. Imprimis denarios minutos, quorum quingenti et quadraginta in markham Cracoviensem ponderis ingredients, in qua units et medius lothus argent! puri continetur. In una parte aquila pruthenia, in alia parte S. litera sub diadematus (Tab. 7. Nr. 104.) Item solidi novi pratenici, quorum centum et quinquaginta novem marram Cracoviensem ponderous ingredients, et continentur in marca ponderis tres lodhi argenti puri, in una parte aquila ruthenica, textus: Solidus Prussiae 1.5.2.9. aut annus currens. In alia parte S. litera sub diadematus, textus: Sigismundus Rex Polonie, dominus Prussię. (Tab. 7.Nr. 103.) Item grosses communes, quorum nonaginta sex in marcam Cracoviensem ponderis ingredients, in quibus sint lothi sex argenti puri,in uno latere aquila prutenica, textus: Grossus communisterrarum Prussie 1.5.2.9.vel anni currentis, in aliolatere effigies nostra regia cum diademate, textus: Sigismundus primus RexPolonię, dominustocius Prussię, et debent esse aliquanto contracciones, quam modernigrossi polonicales. (Tab. 7. N.r 01.)Item triplices grossi argentei, quorum septuaginta quatuor in markham Cracoviensem ponderis ingredients, contineanturque quattuordecim lothi argenti puri in quałibet marca ponderis, in uno latere effigies nostra regia, absque diadema, textus: Sigismundus primus Ilex Polonię, dominus tocius Prussię, in aliolatere circulus, in quo superne III. ties significando, sub quo numero textus per transversum: grossus argenteus triplex Prussię 1529 aut annus currens. (Tab. 7. Nr. 99.) Item grossi sex duplices, quorum triginta septem sint in marca ponderis Cracoviensis, similiter ut superius 14 lothi argenti puri in marca ponderis , in una parte efigies nostra armata in diadematus, textus: Sigismundus primus Rex Poloniae, dominus tocius Prussiae ; in alio latere: aquila prutenic in claypen, textus: grossus arge: sex. duplex Prussię 1529 vel annus currens. (Tab. 6. Nr. 82-83.) Haec quinque monetarum genera sic et non aliter debent cudi, quia tamen et impossibile est, talem monetam semper in puncto fieri posse, promissum est illi, ubi in denariis ad summum duodecim denarii, in solidis unus cum medio solidus, in grossis medias grossusin marcam excederet, similiterin hoc triplici genere unus ant unus cum dimidiata denario argenti deesset in marca, hoc nullum illi aut magistro monetarne damnum esse debet, ita tamen, ut proximis ejus generis pecuniae, in quo defectus fuerat, tantum accedat, quantum prius defecerat, ubi veroin aliquo genere plus deesset argenti, ant crescent numerus, tenebitur leviores massas rejicere, et suis impensis denuo reformare. Similiter semper leves et male fabrefactos ubicunque occurrerint notariis, eiicere et de novo reformat tenebit, quod probatores advertent, etofficiales bona praestabunt fide. Triplices vero et sexduplices grossi in nullo frusto fallant, in grano autem, ubi per contingens unus solus denarius deesset argenti, hoc sibi vicio darinon debet. Atque ubi haec quinque genera, vel aliqua ex istis facta hoc modofuMint, volumus et mandamus, ut nullum genus illorum inter homines exeat, nisi prills singulis sabbatis, ant quando alias opus est, ret ideantur per probatores, quos semper adesse volumus, secundum ordinacionem Consiliaiio. rum nostrorum terrarum Prussię, videlicet Magnificum Georgium de Conopath Palatinum Pomeraniae, aut illius vices gerentem, unum exConsulatu Thoruncnsi juratum probatorem, et magistrum monetariae modernum Mathiam Schilling, aut qui pro tempore fuerit, et hi juiati esse debentj prestito juramento corporate fi-deliuitis et diligenciae, cot am consiliariis aut officialibuS nostris terrarum Prussię, qui pro tempore Torunię essepossunt, hoc modo txcussa et reuisa moneta tute emittatur in vulgus, rccipiaturque ab omnibus absque renitencia juxta alia mandata et edicta a nobis ihliac re emańata. Et si deinceps clanculum misceretur ulla falsa vol suspecta moneta, illud eidem Josto, magistro monetarie, aut aliis officialibus nullum praejudicium aut damnum facere vel esse debet omnino. Et cum juxta norinam praescriptum proba justa fuerit inventa, debet singular trifari exclude, quarum una senatui Thorunensi, altera dominos probatoribus, tercia nostro Thesauraria presentare debit cum adnexa carta ejus summę neper exćussę numerum indicante, adidas eciain annulis, et fide de rcddenda desuper in posterini racione. Quia vero ipse Jostus, homo valetudinarian, et aliamofficina Craco pro republica regni nostri Polonię , nomine Magnifici Thesauraria nostri, providet, ut difficile sibi sit semper in Prussia esse, volumus, ut ipse omnes officinae officiates eligat pro suo votoet tales, quiales cognoscit artis peritos, nobis et reipublicae fideles, et diligentes futures. Ut autem minori incommodd, et animo paraciori hahc officinam administrate possit, promittimus singulis annis, incipiente a data praeseńcium, ab eodem accepturos radonem hoc modo, utipse, Soluto argento et ćupro mercatoribus, instrumenta, omnia edificia in futurum UeceSsaiia, magistrum monetarium, probatorem tain officinae, quam a Consiliariis nostris ordinates ad praesidendumprobae,, (Palatino Pomeranian, aut qui plo tempore in ejus loco fuerit; excepto, cujus studium nos aliunde benigne sarcieinus) notaries, faniiliam, predicciones innes ignis fabricinae, et dealbacionis, domesticos sumptus pro ipsius Josti sumptibus et expensis, satisfaciat? et in summa nihil omnino nobis defalcando, prefer praedictum palatium, a singulis marcis argenti Cracoviensis ponderis, et conflacionis, hoc est, per quindecim cum medio lothis argenti puri in marcam computando, nobis libero Solvat grosses duodecim pruthenicales seu polonicales, id est, a singulis centum marcis argenti, nobis cedant floreni quadraginta, per triginta grosses computando, quibus sic solutis, nec ipse Justus, nec successores ipsius Josti in casu mortis sui nobis vel, successoribus nostris vel cuipiam alteri teneantur facere radonem sed in totum ipse sit, vel successores ipsius sint liberi, etab omni quocunque impeticione prorsus exemption. Ut autem omnia suspicio tollatur, volumus, ut deinceps Magister Monetaria moderna, aut pro tempore existens similiter notaries et probator, omnes sunt juratii, ut supra expressum est, ut unusquisque seorsim conscribat argentum, quod in singulas fusiones recipitur, ita, ut sint triplicia registrar, quibus coliatis certiores esse possimus, quantum nobis justo calculo proveniet ab eodem Josto, secretario nostro, solvendum. Qua summa super nobis soluta, regio nostro vrbo pro mittimus, eundem sive ipsius successores tueri et defendere, et ab omni impeticione quovis modo excogitata liberos facere, preterea nihilominus illius serviciorum benignam semper habebimus radonem, et ubi officina praedicta contingent pessare ant alterum ill! substitui, quod semper in capite anni nobis liberum erit facere, aut etiam in casu mortis sui, tali casu tota medietas omnium instrumentorum pro eo aut illius successoribus est proventura, de aedificiis vero in hanc diem factis in proxima racione, quam nobis pro anno transacto facere tenebitur, cum eodem Josto componemus. Jn fidem omnium praemissorum praesentes literas nostras manti regia nostra transcriptase, et annulaire signeto appenso munitas, dundas duximus. Datum Villnq die quindecima mensis Junii anno domini Millesimo quingentesimo vigesimo nono, regni nostri anno vigesimo tertio. Sigiśmundus rex subscripsit. Et quia in litteris suprascriptis de uno probatore ex Senatii Thorunensi deligendo facta est mencio, tamen quia Magnificos Georgius, Palatinus Pomeranię, raro adesse poterit, volumus pro majori certitudine, ut duo ex eodem senatu deligantur, qui ambo aut ad minus unus singulis diebus probacioni praesentes sint, atque omnia secundum Consiliariorum nostrorum decreta perficiant, quibus nos singulis septimanis, aut quando rarior proba fuerit, pro eorum salario tres marcas veteres, hoc est viginti grosses in marcam computando, designamus, ita tamen intercos dividends, prout visum fuerit supradicto Josto, secretario nostro, pro unius cuiusque laboris et diligentia exigencia. Quas quidem literas in omnibus in se contingencies approbandas, et de ceyta nostra ciencia majori sub sigillo dundas decrevimus.
Actum et datum Cracoviae feria tercia intra octavas Sancti Stanislai in Majio anno domini Millesimo quingentesimo trigesimo, regni nostri anno aigesimo quarto. Relatio Magnifier Christophori de Schidlowyecz C. et C. C. R. p. C.
§.65.
S. G. Popiersie zbrojne, ukoronowane, z pod korony widać czepiec zwykły Zygmuntowi I. w późniejszym jego wieku. W obwodzie napis: SIGISMUN. I. REX. POLO. DO. TO. PRU. Dwa haki na krzyż złożone: znak myncarski.
S. O. Tarcza herbowa gdańska, trzymana przez lwów, nad nią w górze liczba wartości VI. W obwodzie napis: GROSS. AR. SEXDUP. CIVI. GEDA. 1539 †
W średnicy cal 1. linii 3. Sześciogroszówka gdańska.
§. 66. Tab. 6. Nr. 85.
S. G. Popiersie jak wyżej; w obwodzie perłowym: SIGISMUN. P. REX. POLO. DO. TOCI. PRUSS. dwa haki.
S. O. Jak wyżej, lecz pod liczbą wartości VI. jest litera D. oznaczająca Danzig; w obwodzie perłowym: GROSS. AR. SEXDUP. CIVIT. DANCZK. 1535.
Sześciogroszówka gdańska odmiennego stempla; rzadka, amatorowie płacą za nią Zip. 24.
§.67. T ab. 6. Nr. 86
Sześciogroszówka gdańska z r. 1535 odmiennego stempla, jak poprzedzające, albowiem na S. G. głowa przedziela napis: D. VI, oznaczający „Danziger Schaer“ (Gdański Szostak). Jest w zbiorze!!. Fr. P. bardzo rzadka.
§. 68. T ab. 6. Nr. 87.
S. G. Orzeł pruski, w obwodzie: SIGISMUN. I. REX. POLO. DO. TOGI. PRUS.
S. O. Herb miasta Elbląga, nad którym liczba VI. po bokach tarczy rozdzielone litery E—J. oznaczające Elbląg, i Jodociusza, sekretarza królewskiego, któremu poruczono bicie pieniędzy. W obwodzie napis: GROS. AR. SEX. DUP. CIVT. ELBINGK. 1535.
Sześciogroszówka elblągska nader rzadka, jest w zbiorze II. Fr. P. i u Czackiego.
§.69. Tab. 6. Nr. 88—89.
S. G. Orzeł polski, w obwodzie: SIGISMUNDUS: DUX. GLOGOVlE †
S., O. Pogoń, pod którą rok 1506, w obwodzie: KAZIMIRI. R. (egis) POLONIE. NATUS f. Grosz xięstwa głogowskiego, bity, kiedy Zygmunt I. za życia i panowania braci, był xięciem Głogowa. Jest także taki grosz bez liczby roku, jak to okazuje Nr. 89, zapewne wcześniej bity; Znajdują się W zbiorach P. P. i moim. — Naj pierwsza moneta polska,, z oznaczeniem czasu, w którym bita; zwyczaj ten wymieniania roku na monetach, wprowadził Zygmunt I. do Polski, zostawszy królem po Alexandrze Jagiellończyku Zygmunt I., jako król polski, zaczął bić półgroszki koronne, a najdawniejszym, nam dotąd znany, jest z rokiem 1507.
§. 70. Tab. 6. Nr. 90.
S. G. Pod koroną napis w trzech Wierszach : SIGISMUND. PRIM. REX. POLONIE, pod napisem pomiędzy dwoma różami herb Odrowąż podskarbiego kor. Szydlowieckiego
S. O. Orzeł polski, W obwodzie: MONETA. REGNI. POLONIE. 1527.
Grosz koronny jest także z r. 1526 bity podług, ordynacyi z tegoż roku, poniżej przytoczonej.
§. 71. Tab. 6. Nr. 91.
Grosz koronny taki sam, jak powyższy z r. 1545, lecz bez herbu podskarbiego, a nad orłem, będącym w obwodzie perłowym, wznosi się korona.
§.72. Tab. 6. Nr. 92.
Grosz koronny z r. 1547 z herbem Leliwą, i z literami S.T. Spytka Tarnowskiego, podskarbiego koronnego. Taki sam grosz z r. 1548 jest W zbiorze b. Posła Swidzińskiego, bardzo rzadki.
Trzy te grosze różnych stempli są w moim zbiorze, bite podług niniejszej ordynacyi mennicznej.
Quomodo considerantes inestimabilem jacturam et irrecuperabile damnum subditorum regni et dominorum nostrorum tum ex moneta SWidnicen. que ita ad formam mediantum in regno nostro currentium effigiata, ut ferine eadem credatur, longe tamen tarn in grani bonitate, quam ponderis quantitate nostris mediantibus absimilis et ad earn vilitatem pervenit, quae bonis nostris ex regno nostro deductis mediantibus ilia novissima Swidnicensis moneta ex iisdem excussa iterum cum incommorto subditorum nostrorum in regnum nostrum reducatur, cum etiam ex varia falsa moneta in diversis locis excussa, ita pecunia current! mixta, ut a peritioribus difficile, a simplicioribus et plebe nullo modo cognosci possit, et nihil superesse, quoque temporum successu bonis asportatis mediantibus, prefata Swidnicensis et adulterata moneta in, dominiis nostris sola remaneat. Nos igitur volentes praesenti publicoque malo remedio oportuno tempestive occurrere, habita in proximo preterite Piotrkowie convention generali cum utriusque status Consiliariis nostris et omnibus omnium terrarum nuntiis matura diligentique deliberatione et consilio, decrevimus et statuimus: triplicem novam excludere monetam, tamdiu ct quousque nobis et reipublicae nostrae visum fuerit, per quam monetam nova et Swidnicensis simul cum falsis et adulterate mediantibus ex regno nostro expellantur, et defectus, qui nunc in regno in minuti ori moneta est, suppleatur, similiter ut ex superaccrescente lucro, quod ad reipublicae defensionem erogandum decrevimus, aliqua defensionis pars regno nostro accedat. Quia vero monetae cudendae provisio ab antiqua consvetudine ad thesaurum regni nostri pertinere solet, volumus et cum praedictis Consiliariis nostris ac terrarum nuntiis decrevimus, quod Magnificus Nicolaus de Szydlowiecz, Castellanus Sandomiriensis, Regni nostri Thesaurarius, Osswiancimen. Zatorien. Radomiem Olstinen. Et Crzepicen. Capitaneus-cussioni praedictarum monetarum praesit per suos officiates, quos ad hoc fideles et idoneos duxerit eligendos, verum ut tam ipse Magnificus Thesaurarius noster, quam illius officiates, quidnunc ab initio habet, aut posthac habiturus est, securius huic officio provisionis et administrationis cudendae monetae praeesse possint, decrevimus singular monetaria officinae dispositions, de quibus iste nobis respondere debet, literis nostris pra,escribere. In primis, quia cussionis tota vis in bono monetariae magistro sita videtur, constituimus in magistrom monetariae, famatum Casper Ber, consulem et civem civitatis nostrae Cracoviensis, cujus probitas et in rebus istis administrandis industria a multis annis nobis perspecta est, qui in manus praedicti Thesaurarii nostri corporate juramentum nobis et reipublicae praestitit: se officium suum juxta antiquam consvetudinem fideliter et diligenter administraturum, cui nos speciales literas nostras dedimus, ad quas nos referimos. Et ut mercatores, et venditores libentius argentum ad praedictam officina convent, volumus, quod, quam primum ab eisdem argentum coeptum,. et secundum industriam officialurn- in aliquod laudatum monetae genus excussum fuerit, illis summa capitalis secundum pacta sine mora solvatur, lucro duntaxat in thesauro regni nostri remanente; monetarium autem genera ista esse debent, imprimis: obuli sen denarii, quorum mixtura sic habet: Accipiendi lotti argenti puri quindecim, quibus addantur cupri lotti centum et quadraginta quinque, erunt in pagamento sen compositione marcae ponderis decern, et in qualibet marca ponderis unus cum medio lottus argenti, ex quibus fieri debent florcni per triginta grosses, per decern octo denarios in singulos grosses computando.— Terriariorum vero mixtura esse debet et lotti quindecim argenti puri et sexaginta quinque lotti cupri, et erunt in pagamento marcae quinque, in singulis marcis ponderis per lottos tres argenti, ex quibus fieri debent floreni novein grossi viginti, per triginta grosses et per ternarios sex in grossum computando. Mixtura grossorum integrorum esse debet ex quindecim lottis argenti, et viginti quinque lottis cupri, erunt in pagamento marcae ponderis duae cum media, in singulis marcis ponderis per lottos sex argenti puri, ex quibus fieri debent numero marcae quinque, id est floreni per triginta grosses octo, custodian do, quantum possibile fuerit, ne humerus unius cuiusque monetae extra vel ultra multum deficiat vel crescat. Effigies vero denariorum ab una parte aquila, ab alia parte corona cum literis S. et P. Sigismundus primus designantibus ad coronae latera positis, (Tab. 6. Nr. 96.) ternariorum ab una parte aquila, ab alia crux duplex cum predictions bine inde literis positis esse debet, (Tab. 6. Nr. 95.) grossorum vero ab una parte aquila, cum textu in circulo: Moneta Regni Poloniae 1526 vel currentis tunc anhi numerus, ex alia parte corona superne posita, sub qua per transversum textus ponendus: Sigismundus primus Rex Poloniae, et in fine sub textu insigne parvulum ejusdem Thesaurarii nostri, quo minus a vicinis imitari vel adulterari possint. (Tab. 6. Nr. 90—92.) Ad hujus mixturae certitudinem praedicti Thesaurarii nostri officialiumque ejusdem volumus, ut singulis die huis Sabali, aut quahdo aliqua praedictarum monetarum summa elaborate fuerit, antequam in hominum usus prodeat, praesentibus ad hoc deputy superintendent bus Rdsmo. et Magnifico Joanne de Łasko, Archiepiscopo Gnewsense, Legato nato, ac regni nostri Primate, Cristoforo de Szydlowiec, Palatino, et Capitaneo Cracoviensia, et Regni nostri Cancellario, quibus hujus muneris functio delegata est, per Hieronimus Brenner, juratum conflatorem civitatis Cracoviensis, qui ebreo rali juramento in mantis praedicti Palatini prestito ad hoc astrictus, secundum veram artem probetur. Et cum quaelibet istar monetarium in sun genere, in qualitate grani, et quantitative pond cris, justa fuerit inventa, factis porciuncula et schedules, a suprasćriptis subdelegatis, tunc demum in usus hominum emittetur. Quod si tamen casu contingent per umim denarium argenti deesse, vel excrescere in una marca, id praefato Thesaurario et ejus officialibus obesse non debet. Quibus monetis sic excussis et probatis emissisque, si postliac falsa aut adultera misceretur, praedicta Thesauraria, aut ejus officialibus, nocere vel damnum facere minime debet. Onera vero, quae a nobis per dictum Thesaurarium nostrum aut ejus officiales in hoc officio solvi debent, adscribenda duximus. In primis in omnibus fusión bus predicciones ignis, in omnibus dealbationibus plattarum perdiciones decoctions, et in fabricina, quam Schmitnam vocant, in qualibet centum marcas ponderis per lottos fur gewicht, secundum literas Magistro monetaria desuper datas. In quibus perditionibus fusion, ac dealbationum ipsius Thesauraria officiales semper presentes esse debent, et ita provider, ne eorum negligentia jacturam patiamur. Item solutis, quae ab antiquo thesauro nostro solvebantur, pro omnibus monetary instruments, et rebus necessariis, parvis ac magnis, praeterea officialibus septimanatim, in primis ipsi Mag: Thesaurario nostro ratione officii sui marcas decern, Magisto monetariae ratione salarii octo et ratione census duos florenos, eidem ratione laboris elaboratae pecuniae a qualibet marca ponderis per duos grosses, et a marca lissurarum per grossum unum, item notariis duobus septimanatim per Horenum unum et grosses duodecim ratione salarii et expensarum, item suprasćriptis Rmo: Archiepiscopo Gnewsense, et Meo Palatine Cracoviensia, singulis quartalibus pep marcas viginti quinque, item sculptoribus ferramentorum serifici,' fabro, accutiatoribus, alias Schleyfarnii, fusoti, calcanti, probatoribus ad probam septimanatim salaria, et praemia sua, praeterea alia omnia necessaria monetariae officinae, quae prius solvi, et coemi mos erat, prout antigua etiam registrar declarant, quae omnia nos in rationibus, futuris temporibus, nobis faciendum, suscipere pro mittimus. De ed vero, quod turn residuum lucrum fuerit, praefectus Magnificus Thesaurarius noster nobis facturuś est rationem. Quern quidem Thesaurarium et ejus officiales promittimus ab omni impeticione, et molestia, quae praeter haec supra scripta futuris temporibus oriri possit, semper tueri ac defendere. Trium testimónio literarum, quibus sigillum nostrum est appensum. Datum Cracoviae die lunae quinta decima Octobris anno Dni 1526. regni nostri anno 20.
§.73. Tab. 6. Nr. 93—94.
Dwa półgroszki koronne, różnych stempli, Nr. 93 bez liczby roku bardzo rzadki, jest w zbiorze P. P. zaś Nr. 94 z rokiem 1507 jest u mnie, Najpierwsza moneta koronna z liczbą roku. Półgroszki te są bite z wzoru półgroszków Alexandra Jagiellończyka. Mamy także tego stempla półgroszki Zygmunta III.
§. 74. Tab. 6. Nr. 95
S. G. Orzeł polski, nad którym wznosi się korona, w obwodzie perłowym napis: MONETA. SIGISMUN.
S. O. Tarcza z krzyżem patriarchalnym, zamiast pogoni; po bokach tarczy rozdzielone litery S. I. oznaczające: Sigismundus I. W obwodzie perłowym: REGIS. POLO. 1546. — To jest ternarius czyli trzeciak koronny, bity podług ordynacyi zr. 1526. (czytaj §. 72.) Jest w zbiorze Seg.-
§. 75. Tab. 6. Nr. 96.
S. G. Korona przedzielająca litery S. P. oznaczające : Sigismundus primus. —
S. O. Orzeł polski. — Denar koronny bity podług ordynacyi z r. 1526. (czytaj §. 72.) Jest w zbiorze J. Z.
§ 76.
S. G. Orzeł.
S. O. Herb Poznania, t. j. dwa klucze na krzyż złożone. Denar poznański bardzo rzadki. — W średnicy linii 5. —
§ 77. Tab. 6. Nr. 97.
S. G. Orzeł ukoronowany; w obwodzie perłowym: SIGISMUNDUS I. REX. PO. M. D. LITVANIE. —
S. O. Pogoń, pod którą rok 1535. a pod tern mała tarcza herbowa familii Jagiełłów, przedzielająca napis będący w obwodzie perłowym: MONETA. MAGNI. DUCATUS. LITYAN. Grosz litewski jest u mnie.
§. 78. Tab. 7. Nr. 98.
S. G. Pogoń, w obwodzie perłowym: MONETA. SIGISMUNDI. 1510.
S. O. Orzeł, w obwodzie perłowym: MAGNI. DUCIS. LITVANIE † Półgroszek litewski; na niektórych exemplarzach rok jest położony w skróceniu.
§. 79. Tab. 7. Nr. 99—100.
Dwie trzygroszówki pruskie, różnych stempli z r. 1529—1534. na których jest popiersie zbrojne w czepcu drucianym; bite w Toruniu podług ordynacyi do §. 64 załączonej. — Bardzo rzadkie; są w zbiorach Hr. Fr. P. J. z. _ Widziałem także z r. 1528—1530. 1532—1535.
§. 80. Tab. 7. Nr. 101—102
Grosze wspólne ziem pruskich, odmiennych stempli; na jednym popiersie zbrojne ukoronowane, włosy długie, równo ścięte, a na drugim popiersie zbrój ie w czepcu ukoronowane. Bite w Toruniu podług tejże ordynacyi jak poprzedzające.
§. 81. Tab. 7. Nr. 103.
S. G Cyfra S. ukoronowana; w obwodzie: SIGIS. REX. POLO. DO. PRUS.
S. O. Orzeł pruski, w obwodzie: SOLIDUS. PRUSSIE. 1529. Szeląg bity w Toruniu podług ordynacyi pod §. 64. umieszczonej.
§. 82. Tab. 7. Nr. 104.
Szeląg bity w Toruniu, czytaj §. 64.
§. 83. Tab. 7. Nr. 105—106.
Dwie trzygroszówki, czyli trojaki gdańskie z r. 1535. 1546. różnych stempli, z napisem: CIVITATIS. GEDANEN. i DANNCZK. Są u mnie.
§. 84. Tab. 7. Nr. 107—108.
Grosze gdańskie różnych stempli z r. 1532. i 1538.
§. 85. Tab. 7. Nr. 109.
Szeląg gdański z r. 1538. z orłem ziem pruskich.
§. 86.
S. G. Na tarczy u spodu zaokrąglonej orzeł polski; w obwodzie napis: SIGISMUND. D. G. R. POLO.
S. O. Tarcza gdańska tegoż kształtu; w obwodzie: CIVITAS. DANSK 1525, †
W średnicy linij 9 ½ . Szeląg gdański odmiennego stempla.
§ 87.
S. G. Orzeł pruski
S. O. Na ozdobnej tarczy herb Gdańska, przedzielający rok 1513; pod rokiem dwa listki koniczyny. Nad tarczą liczba wartości III. — W średnicy linii 6 ¾ — To jest gdański ternarius czyli trzeciak. Jest u mnie.
§ 88.Tab. 7. Nr. 110—111.
Dwa odmienne denary gdańskie:
S. G. Dwa krzyże, nad któremi wznosi się korona, jest herb Gdańska, po bokach tegoż litery M. S. oznaczają Moneta Sigismundi.
S. O. Orzeł pruski. — Są w zbiorze J. Z.
§. 89. Tab. 7. Nr. 112—113.
S. G. Liczba wartości III. pod którą napis w pięciu wierszach: SIGIS. I. REX. POLONIE. DO. TOCIUS. PRESSIE. 1536.
S. O. Tarcza herbowa Elbląga, z literami po bokach E. (Elbląg) J. (Jodocus). W około napis: GROSS. AR. TRIPLEX. CIVIT. ELBINK. - Trzygroszówka elblągska. Nr. 113 jest takaż trzygroszówka odmiennego stempla z r. 1540.
§. 90. Tab. 7. Nr. 114.
Grosz elblągski z r. 1539.
§. 91. Tab. 7. Nr. 115.
Szeląg elblągski z r. 1539.
§. 92. Tab. 7. Nr. 116.
Denar elblągski, z tarczą Elbląga i z orłem pruskim. Jest w zbiorze Hr. Fr. P. i w Hartknochu. —